Nederland is een linkse verworvenheid

Linkse, progressieve politiek dood? Links is juist relevanter dan ooit! Weg met de Derde Weg, we hebben nu de kans om de welvaartsstaat 2.0 vorm te geven. En te vechten voor onze waarden, zo diep verankerd in onze maatschappij. Het Nederland dat ik ken, is namelijk een progressief, tolerant land.

Ja, de pro-Europese stemmen legden het af tegen de anti-Europese bij het Britse referendum over de Europese Unie vorig jaar. En ook wist Bernie Sanders niet te winnen van Hillary Rodham Clinton in de primaries van de Democratische partij, waarna het HRC zelf ook niet lukte om Donald Trump uit het Witte Huis te houden. En op het moment van schrijven gaan PVV en VVD gebroederlijk met elkaar de strijd aan, waarbij de media berichten dat zelfs GroenLinks-stemmers een strategische stem op Rutte overwegen om Wilders uit het Torentje te houden. Het is dus even tijd voor een reality check: waar staan we en wat gaan we eraan doen?

Linkse bescheidenheid

Weg met alle cynici die roepen dat linkse politiek ‘deaud’ is, of die zich afvragen of de PvdA in 2025 nog wel bestaat. Dat de geschiedenis ten einde is, zoals Fukuyama in 1992 stelde, en we niet meer in politieke kampen elkaar hoeven te bestrijden. Het grootste argument tegen onze beweging zou zijn dat we alle al bereikt hebben en daarom onszelf overbodig zouden hebben gemaakt. De sociaaldemocratie was de meest belangrijke beweging van de twintigste eeuw, die meer dan welke andere beweging Nederland heeft vormgegeven. Onder leiding van de SDAP en later de PvdA hebben fabrieksarbeiders betere werkomstandigheden en arbeidsvoorwaarden gekregen, werd het kiesrecht naar iedereen uitgebreid, is goede gezondheidszorg voor iedereen toegankelijk geworden en heeft ieder kind recht gekregen op goed onderwijs. Voor mij, dochter uit twee families van boeren en tuinders, was het nog maar een eeuw geleden lang niet zo vanzelfsprekend geweest om naar de universiteit te gaan, om te mogen stemmen voor de Tweede Kamer, en om verre reizen te maken. Daar mogen we als beweging erg trots op zijn.

Tegelijkertijd heeft de tijd niet stilgestaan. Met de welvaartsstijging in de vorige eeuw is de klassieke arbeider zo goed als verdwenen. Maar de sociaaldemocratie is niet minder belangrijk geworden. Juist in tijden van flexcontracten en de steeds maar groter wordende macht van aandeelhouders hebben we de sociaaldemocratie nodig. Want bestaanszekerheid, emancipatie en zeggenschap staan nog steeds onder druk. De kloof is groot tussen de schoonmaakster die maar anderhalf minuut krijgt om een klaslokaal schoon te maken en de bestuurder van het schoonmaakbedrijf die vooral kijkt naar de winst en werknemers makkelijk kan inwisselen als ze kritiek hebben op zijn beleid. Je kunt het de economisering van de samenleving noemen, of de doorgeslagen marktwerking. Wat duidelijk is, is dat als we dit niet langer pikken, we weer de strijdbijl op moeten pakken. Net zoals de schoonmakers, die met stakingen en acties een betere cao afdwongen. Of zoals de jongeren van Young & United, die het jeugdloon al wisten te verbeteren maar blijven doorgaan tot volwassen zijn ook echt een volwassen salaris betekent.

Juist de jongere generatie weet weer te demonstreren, zo signaleerde ook de Volkskrant bij het Holland Against Hate-protest. En in 2015 waren het jongeren die het Maagdenhuis bezetten – het bestuurlijk centrum van de Universiteit en Hogeschool van Amsterdam. Niet cynisch doen over de tijdgeest maar gewoon aanpakken. Dan zie je namelijk dat je bij lange na niet alleen staat. Want reduceer je links tot één partij, zoals bijvoorbeeld de PvdA met haar dalende ledenaantal en slechte peilingen tussen verkiezingen door, dan lijkt er weinig hoopvol om te worden. Reduceer je links enkel tot alle linkse of progressieve partijen in de Tweede Kamer, dan krijg je geen meerderheid. Maar als je actie voert en daar op het Malieveld staat, zoals bij de Holland Against Hate-demonstratie onlangs, dan zie je dat daar het hele maatschappelijke middenveld staat. En die strijden allemaal voor dezelfde idealen.

Misschien claimen we onze overwinningen minder dan ze aan de andere kant van het politieke spectrum doen. In een tijd waarin afbraak van deze verworvenheden dreigt is er echter geen ruimte voor bescheidenheid. Dus wees niet bang: claim die verworvenheden en verdedig ze. Of wacht je tot iemand anders dat voor jou gaat doen?

De angst regeert, de nuance verdwenen

Angst lijkt het toverwoord van onze tijd. We zijn bang voor de wereld en vooral bang voor elkaar. Politiek Nederland lijkt te zijn vervallen in een identiteitsdebat waar geen uitweg uit is. ‘Nederland weer van ons,’ zegt Wilders dan. Maar wie is ons? De angst van burgers over mensen die hier wonen en volgens hen vanwege huidskleur of religie niet bij het “ons” thuishoren, is even groot als de angst van mensen die bang zijn vanwege huidskleur of religie hier niet meer welkom te zijn. De boze blanke man met zijn onderbuikgevoelens staat in allerlei opzichten ver van mij, een hoogopgeleide kosmopolitische jonge vrouw, af. Hij beroept zich op waarden die ik niet deel. Maar betekent dat dat ik bang moet zijn voor hem? Voor de wereld die hij kan vormgeven? Voor dat laatste wel. Maar voor de man zelf niet. Ik geloof nog steeds dat de Nederlandse waarden in de kern gebaseerd zijn op naar elkaar omkijken.

Is er onder het geweld van Wilders en de ‘doe eens normaal’ retoriek van Rutte nog hoop voor het genuanceerde links? Ja, want juist het linkse verhaal wordt relevanter. Alle verkiezingsprogramma’s, met uitzondering van VVD en PVV, signaleren waar de PvdA al jaren tegen strijdt: een tweedeling in de samenleving tussen arm en rijk, hoog- en laagopgeleid. Er is behoefte aan een links verhaal. Voor gelijke kansen en meer bescherming. En juist nu andere partijen dat ook zien kunnen we dat verhaal ook echt waarmaken. De verkiezingen draaien om meer dan het identiteitsdebat. Meer dan de claim wie het ‘echte’ Nederland vertegenwoordigt. Dit is namelijk het punt waar we niet in de verdediging moeten schieten. Ze bieden ook een kans om juist nu de sociaaldemocratische idealen in praktijk te brengen.

De linkse jongerenbewegingen laten al zien hoe het anders kan. Hoe linkse ideeën niet alleen maar defensief hoeven te zijn, maar juist vooruitstrevend. Zij strijden bijvoorbeeld voor een volwassenloon vanaf 18 jaar en voor het terugdringen van de macht van farmaceutische bedrijven. Het zijn ideeën die mensen aanspreken, die breed gedragen worden. Steeds meer mensen realiseren zich dat de macht van de markt niet een onveranderbaar gegeven is, maar dat we samen de samenleving en de economie waarin we willen leven kunnen vormgeven. Links durft weer te dromen over hoe de samenleving eruit moet zien. En met dit momentum hebben we juist de kans de sociaaldemocratische idealen in de praktijk te brengen. Om de welvaartsstaat 2.0 vorm te geven die past bij de uitdagingen van de eenentwintigste eeuw.

Een tijd lang, zo aan het eind van de jaren negentig en begin jaren 2000, hoopte men door de geest van het rechtspopulisme terug in de fles te stoppen dat het debat vanzelf door zou bloeden. De geest kan echter niet terug in de fles, een cordon sanitaire breekt Wilders’, of Le Pens, of Trumps ideeën niet. Daarom moet die geest juist bestreden worden, met betere ideeën en betere antwoorden. Sociaaldemocratie was het beste antwoord op de problemen van de twintigste eeuw. Nu moeten we ervoor zorgen dat het weer het beste antwoord van de eenentwintigste wordt.

Wat gaan we er morgen aan doen?

Concluderend kan je zeggen dat het gevaar schuilt eigenlijk niet zozeer in al die dingen waar we bang voor zijn, maar in ons eigen pessimisme en apathie. Want de dingen waar we bang voor zijn worden pas echt gevaren als we elkaar zo gek maken met angst dat we niet hard genoeg een tegengeluid laten horen. Dat we gaan denken dat iedereen het verhaal van Wilders normaal vindt. Of dat we elkaar zo erg gaan wantrouwen dat we het stemrecht slechts beperken tot de selected few die er ‘wel verstand van hebben’. Als angst en wantrouwen de nieuwe norm worden zal het hele politieke spectrum naar rechts opschuiven.

Dat hoeft niet te gebeuren. Het overgrote deel van de mensen zijn goede mensen, die elkaar het allerbeste gunnen. Die zich fijn en veilig voelen in hun buurt of omgeving. Die in staat zijn mee te doen aan het politieke debat. De zwijgende meerderheid. Laten we ons bevrijden van de angst, de dekens over onze hoofden, en juist die zwijgende meerderheid overtuigen van het positieve verhaal. We hebben het eerder gedaan. We kunnen het nu weer. Nederland is een linkse verworvenheid, laten we het graag zo houden.

categorieën: Lava 19/1