‘Waarom de situatie in Hong Kong ons allemaal aangaat’
Gepubliceerd op 12/09/2019
Geschreven door Ischa Walburg
In Hong Kong vindt nog jaarlijks een herdenking plaats voor de studenten die in 1989 door het Chinese leger werden omgebracht. Het is een gevoelig onderwerp in China, het is nergens in de schoolboeken te lezen en docenten die het onderwerp tóch aansnijden, kunnen in de problemen komen. In Hong Kong is het jarenlang geen probleem geweest om een herdenking te organiseren, maar er is iets aan het veranderen in de stad. Peking versterkt haar greep op de stad. Het vrije karakter, dat zo sterk contrasteert met de rest van China, dreigt te vervagen. Dat lijkt vooralsnog het motief voor veel inwoners om de straat op te gaan.
Het “één systeem, twee landen” credo heeft jarenlang kunnen werken, Peking erkende de culturele verschillen tussen Hong Kong en de rest van China, en Hong Kong was van zo’n vitaal belang voor de Chinese economie, dat zij zich die autonomie ook konden veroorloven. De visie van Xi Jinping is echter anders dan die van zijn voorgangers, Xi is immers opgegroeid in de elitaire klasse van de communistische partij, dit heeft ervoor gezorgd dat hij een groter gezag draagt, ook onder de oude garde. Er is geen systeem van checks and balances, hij negeert het systeem van collectieve besluitvorming – zoals dat onder zijn voorgangers gold – en neemt beslissingen uit eigen naam. Bijna elk facet van het overheidsbeleid wordt door de propagandakanalen gepresenteerd als een persoonlijke missie van Xi.
Om zijn machtsgreep te versterken, heeft de Chinese leider een anti-corruptiecampagne gebruikt om zijn rivalen uit de weg te ruimen. Hij wil er daarnaast mee aan tonen dat overdadig materialisme niet het goede Marxistische voorbeeld is dat een partijprominent moet tonen. Hong Kong is een voorbeeld van een broeiplaats vol ‘westerse liberale waarden’, waardoor China ‘moreel achteruitgaat’. China hoort volgens Xi een eenduidige mentaliteit te hebben en dat is die van het Marxisme, gecombineerd met onderdelen van het Confucianisme en in die visie is er geen ruimte voor een liberaal Hong Kong. Een brug die Hong Kong verbindt met Macau is een voorbeeld van de verdere integratie, daarnaast arriveren er steeds meer Chinezen van het vasteland in Hong Kong, waardoor Mandarijn langzamerhand de Kantonese taal verdrukt.
“Om zijn machtsgreep te versterken, heeft de Chinese leider een anti-corruptiecampagne gebruikt om zijn rivalen uit de weg te ruimen.”
Terwijl de protesten doorgaan, is het Chinese leger gearriveerd in Shenzhen, een stad die grenst aan Hong Kong. Peking lijkt moeite te hebben om met dit protest om te gaan, het inzetten van het leger zou een verschrikkelijk gezichtsverlies betekenen, maar ondertussen gaan de protesten onverminderd door. De protesterende menigte heeft immers genoeg bezwaren: ze zijn ontevreden met de ondemocratische ontwikkelingen nu Beijing een groot deel van het kiescollege van Hong Kong heeft gevuld met partijloyalisten. Ze vrezen voor het verdwijnen van de vrijheid van meningsuiting en om nog maar te zwijgen over de mogelijke invoering van een surveillance-programma met gezichtsherkennende camera’s dat is gekoppeld aan een sociaal kredietsysteem. De integratie van Hong Kong in China is duidelijk merkbaar, de protesterende menigte ziet dit protest misschien als een laatste kans tot verzet.
Onpatriottische geluiden
De propagandisten in Peking slaan ondertussen wild om zich heen: de protesten in Hong Kong worden vergeleken met de opkomst van de nazi’s, ook wordt het protest geframed als een buitenlandse interventie. Studenten zouden met Amerikaanse granaatwerpers tegen de politie ten strijde trekken en ze zouden tevens geld ontvangen voor hun deelname aan de protesten, deze bewering werd onderbouwd met camerabeelden die achteraf in scène gezet bleken. Daarnaast worden ‘onpatriottische geluiden’ over de situatie in Hong Kong gecensureerd op WeChat en Weibo, prominente Chinese sociale media. Ondertussen worden er op Westerse sociale media – zoals Facebook en Twitter – pagina’s en accounts verwijderd die vanuit China zijn opgezet en die nepnieuws verspreiden om de protesterende menigte in een kwaad daglicht te zetten. Normaalgesproken is het niet mogelijk om vanuit China een dergelijk account te beheren, het feit dat dit nu wel het geval is, suggereert goedkeuring van de Chinese overheid.
“De propagandisten in Peking slaan ondertussen wild om zich heen.”
Gewelddadige pressiemiddelen
Nu de protesten onverminderd doorgaan, worden er vanuit Peking verschillende pressiemiddelen ingezet om de druk op de protesterende menigte op te voeren. Zo is Rupert Hogg van de Hongkongse luchtvaartmaatschappij Cathay Pacific onder hoge druk opgestapt nadat medewerkers van zijn bedrijf openlijk hebben meegedaan aan de protesten. Wanneer een medewerker van de luchtvaartmaatschappij is gezien bij een protest, mag deze niet meer werken op een vlucht die zich in het Chinese luchtruim bevindt, oftewel: die medewerkers hebben op dat moment nauwelijks werk meer. Deze maatregelen zorgen ook voor een bepaalde druk bij andere bedrijven die in Hong Kong gevestigd zijn. Medewerkers van bedrijven PWC, Deloitte, KPMG en Ernst & Young hebben een paginagrote advertentie geplaatst waarin ze zeiden de protesten te steunen, deze bedrijven hebben zich onmiddellijk van deze advertentie gedistantieerd. Het Chinese staatsblad ‘The Global Times’ riep onmiddellijk op om deze medewerkers te ontslaan.
Een gebeurtenis die meer vragen oproept, is de plotselinge aanval door zogenaamde Triades. Een triade is een soort gangstergroepering, een mafia-achtige organisatie waarvan Hong Kong er velen kent. De gangsterleden vielen plotseling protesterende mensen aan, volgens lokale informanten worden triade-leden ingehuurd om met dit soort aanvallen indruk te maken op Peking: zodat ze kunnen laten zien dat ze aan de kant van China staan. Een dergelijke theorie klinkt al bijna complot-achtig. Maar de Chinese overheid heeft vaker gebruik gemaakt van gangsters om niet-legitieme acties uit te voeren. Zo worden ze ingehuurd om dissidenten te monitoren of om journalisten bij bepaalde plekken weg te houden en momenteel lijken ze te proberen om protesterende inwoners van Hong Kong af te schrikken.
Wat is het perspectief voor Hongkong?
Wat is het perspectief voor Hong Kong? In het ergste geval wordt Hong Kong één van de afvallige – en dus zwaar gemonitorde – onderdelen van China. In Xinjiang, een Chinese provincie waar veel Oeigoeren wonen, wordt men al als ‘verdacht’ gerapporteerd wanneer hij of zij niet praat met de buren of bovengemiddeld vaak gebruik maakt van de achterdeur. Dus het is des te begrijpelijk dat dit protest maar blijft doorgaan. Terwijl vele bedrijven zich niet willen branden aan de protesten en de algehele situatie, is het allicht tijd voor een kritische morele toetsing. Kunnen westerse bedrijven intensief samen blijven werken met een land dat bepaalde groepen in de samenleving sterk onderdrukt? Siemens werkt bijvoorbeeld samen met een Chinees bedrijf aan technologie die gemaakt wordt om het dagelijks leven van inwoners te monitoren. Volkswagen schenkt vervoersmiddelen aan Auschwitz als erkenning voor het leed in de concentratiekampen, maar ondertussen zegt bestuursvoorzitter Herbert Diess niets te weten van de concentratiekampen waar miljoenen Oeigoeren in opgesloten zitten. Eén van de fabrieken van Volkswagen in Xinjiang, ligt op 90 minuten rijafstand van een concentratiekamp. Gedwongen door dit feit, trad het bedrijf naar buiten met de verklaring dat ze echter wel bekend waren met de situatie.
De mensenrechtensituatie in China, is een situatie die ons – de sociaaldemocraten in het Westen – juist bezig moet houden. In China woont immers een groot deel van de arbeidersklasse die onze producten maken. In een tijd van globalisering, is de ouderwetse sociaaldemocratische solidariteit over de landsgrenzen, belangrijker dan ooit. Diegenen die hun leven in angst zonder tralies, of uitzichtloos gevangenschap moeten doorbrengen, verdienen onze steun. Het laatste wat de inwoners van China kunnen gebruiken, is de hypocrisie van westerse bedrijven en overheden. Kabinet Rutte III beweert dat de Nederlandse waarden belangrijk zijn, maar dat het ook belangrijk is om – in de dialoog met China – op Chinese waarden voort te bouwen. Chinese waarden of Nederlandse waarden zijn interessante begrippen, maar volgens mij zijn universele mensenrechten leidend en grenzeloos.
