Morele ambitie

Tristan Staupe

Ik ga een verhaal vertellen. Het is een waargebeurd verhaal. Weinig mensen kennen het en nog minder schatten het op waarde. Dat kom omdat het geen geruststellend verhaal is. Toch ga ik het vertellen, want het is belangrijk.

Op de mistige ochtend van 7 mei 1964 landde in de Amerikaanse stad Ohio een vliegtuig. Dit was ook tachtig jaar geleden al niet noemenswaardig. Toch was het belangrijk. Want in dat vliegtuig zat de machtigste man van de wereld, de Amerikaanse president Lyndon B. Johnson. Hij hield die dag een lezing op de universiteit van Ohio. En Johnson had wat te vertellen.

Als je Lyndon B. Johnson had ontmoet in 1920, had je niet gedacht dat hij de wereld blijvend zou veranderen. Johnson was toen een gewone twaalfjarige boerenjongen in Texas, zoals miljoenen vóór en miljoenen na hem.* Toch ontwikkelde hij zich 44 jaar later tot de machtigste man van de wereld. In die periode leerde Johnson een paar belangrijke lessen over macht.

1) Ga dicht op mensen staan als je tegen ze praat.

2) Heb een grote bek en een Texaans accent.

3) Laat mensen af en toe je lid zien.**

Als het maar werkt. Toch is dit niet de les die we moeten trekken uit Johnson’s succes. De reden dat de 36ste president van het machtigste land van de wereld nog steeds herinnerd wordt, is een andere. Hij had niet alleen een grote mond, maar ook een grootse visie.

In zijn lezing aan de universiteit van Ohio, op 7 mei 1964, ontvouwde Johnson voor het eerst zijn voorstelling van een utopie die niet buiten bereik was, een realiseerbare utopie: The Great Society. Een uitgedachte en geïntegreerde blauwdruk om rassendiscriminatie en de meest schadelijke vormen van armoede binnen een periode van tien jaar uit te bannen. Zoals een zekere Tolkien ooit zou hebben gezegd: één droom is machtiger dan duizend werkelijkheden.

Johnson had natuurlijk zijn tegenstanders. Volgens een peiling van TIME Magazine dacht 12 op de 27 Amerikanen dat rassenongelijkheid een goed idee was. Ook was het bruto nationaal product al drie jaar minder hard gestegen dan verwacht. Economen en experts dachten dat Johnson’s plan te ambitieus was, dat hij iets wilde wat niet kon. Maar Johnson had een visie en zag daarom iets wat zij niet zagen. Hij durfde buiten de lijntjes te kleuren.

Eén ding is zeker: mensen die buiten de bestaande lijntjes durven te kleuren, hebben meer leed de wereld uit geholpen dan alle economen bij elkaar. Toen Johnson nog een jonge cowboy was in het stadje Stonewall wist hij al: je moet de kudde bij elkaar houden, het maakt niet uit hoe. Als het maar werkt.

Waarom staren politici zich vandaag de dag blind op economen en hebben ze geen visie? Volgens onderzoek van de CPNB uit 2023 heeft het te maken met drie factoren: onwetendheid, onwil en onkunde. Deze factoren, zo bleek, vielen in sommige gevallen samen. Wanneer dat gebeurde, correleerde dat bovendien met één andere factor, of eerder de afwezigheid ervan. Sommigen zullen dit een ‘humblebrag’ noemen, in goed hedendaags Nederlands. Maar de correlatie bestaat. Zie de volgende diagram.

*: Robert Caro, The Years of Lyndon Johnson: The Path to Power (New York, NY: Knopf 1982).

**: Paul van Schaik, persoonlijke communicatie, 2014.

categorieën: Bericht