Imperialistisch China staat aan de poort van Europa
Gepubliceerd op 06/07/2019
Geschreven door Ischa Walburg
De nieuwe zijderoute, een bezet Tibet en digitale massasurveillance, het zijn zomaar een paar termen die we associëren met een land waar we eigenlijk niet zoveel van weten. De geschiedenis, cultuur en toekomstplannen van China zijn, voor velen in het Westen, een blinde vlek. Op welke manieren probeert China invloed uit te oefenen op de rest van de wereld? En wat moet Europa doen, nu China steeds machtiger en invloedrijker lijkt te worden?
China en de Eeuw der Vernedering
Negenmaal sloegen de Nederlandse ambassadeurs hun hoofden nederig tegen de stoffige grond van het keizerlijke paleis. Ambassadeur Everardus van Braam verloor, doordat hij zijn hoofd herhaaldelijk en hard tegen de grond sloeg, zijn hoed. De Chinese keizer vroeg of hij zich pijn had gedaan, waarna Van Braam in het Chinees liet weten dat hij geen Chinees sprak. De Nederlandse ambassadeurs werden schaamteloos uitgelachen.
Dit schouwspel vond plaats in het voorjaar van 1795, ambassadeurs uit het buitenland werden onderworpen aan verschillende, vernederende ceremonies. Deze werden gezien als een soort test: een waardige ambassadeur zal bepaalde handelingen weigeren, een kruiperige en onderdanige ambassadeur zal met vol enthousiasme meedoen aan de vernederende rituelen. De Chinezen hadden respect voor diegenen die zich niet meteen voor elke zakelijke buitenkans in het stof wierpen.
Dit ritueel staat symbool voor het aanzien en de macht die het Chinese Keizerrijk nog genoot aan het einde van de 18e eeuw. Het rijk ging echter snel achteruit. Vijftien jaar later omzeilden de Britten met de opiumhandel het gesloten, economische systeem van de Chinezen. De opium legde een groot deel van China lam en ontketende twee Opiumoorlogen die door China allebei vernietigend zijn verloren: de Eeuw der Vernedering (1839-1945) was aangebroken. China was van een oude, gerespecteerde en culturele macht verworden tot een deurmat die niets kon beginnen tegen de komst en het vertrek van westerse mogendheden.
De Chinese wederopstanding
China werd een eeuw lang vernederd en vandaag de dag is het de beurt aan China om te groeien, in zowel economisch als territoriaal opzicht. De Chinese overheid heeft hiervoor een concreet en openbaar in te zien stappenplan opgesteld, waarvan ik een paar voorbeelden wil noemen: Een oorlog voor de hereniging met Taiwan (2020-2025), een oorlog om de verschillende eilanden in de Zuid-Chinese zee in te lijven (2025-2030), de oorlog om Zuid-Tibet te heroveren (2035-2040) en de oorlog om het afgepakte grondgebied van Rusland te heroveren (2055-2060). In totaal zijn er zes oorlogen die China wil voeren, om volledig te herstellen van de eeuw der vernedering. We staan in 2019 dus (mogelijk) aan de vooravond van de Chinese comeback.
“We staan in 2019 aan de vooravond van de Chinese comeback.”
De plannen van de communistische partij bestaan echter niet alleen uit ‘te voeren oorlogen’, er zijn ook plannen om op andere manieren toegang te krijgen tot een grotere afzetmarkt en om politieke invloed te verkrijgen in het buitenland. China leent geld uit aan Afrikaanse landen, is bezig met de uitbouw van een nieuwe zijderoute en Chinese bedrijven staan vooraan in de rij om in Europa een 5G-netwerk uit te rollen.
De imperialistische droom van Xi
Sinds de Communistische Partij aan de macht is, is China het land van de grootse plannen. Tijdens de Grote Sprong Voorwaarts (1958-1960) moesten alle mussen worden gedood – omdat ze het graan zouden opeten – en moest de bevolking actief participeren in de staalindustrie. Hierdoor hadden de boeren geen tijd meer om het land te bewerken, met een grote hongersnood tot gevolg.
Deze plannen lijken lachwekkend, maar China is niet meer de achterlopende agrarische samenleving van destijds. China leent geld uit om in Afrikaanse landen wegen aan te leggen, waarbij op voorhand al duidelijk is dat deze Afrikaanse landen, die leningen nooit kunnen terugbetalen. Lokale politici met kortetermijnbelangen, zien de aanleg van zo’n weg natuurlijk als geweldig campagnemateriaal. Een geschenk uit de hemel, dat betaald moet worden door de bestuurders van de toekomst.
Uiteindelijk zal die weg ook terugbetaald moeten worden, maar als dat niet gebeurt, dan kan China gemakkelijk aanspraak maken op de grondstoffen van dat land. In Sri Lanka heeft China in 2010 geld uitgeleend om een haven te bouwen. Omdat de schuld niet kon worden terugbetaald, is de haven nu 99 jaar in handen van een Chinees bedrijf. De langetermijnvisie van China wint het hier van de lokale kortetermijnpolitiek.
Maar de Chinese imperialistische droom beperkt zich niet tot het Afrikaanse continent, inmiddels heeft China interesse gekregen in de Italiaanse havens in Triëst en Genua. Of de mogelijke investeringen in Italië een financiële capitulatie zijn, moeten we afwachten. Ondertussen heeft China de Griekse haven van Piraeus wel grotendeels opgekocht. Velen zullen hier het probleem absoluut niet van inzien, maar de investeringen maken landen als Griekenland en Italië ook afhankelijk van China. Er was een verklaring opgesteld door 28 Europese lidstaten, waarin de mensenrechtensituatie in China werd veroordeeld: Griekenland steunde de kritiek op China niet. Ook Europese landen blijken vatbaar voor Chinese invloeden.
“Ook Europese landen blijken vatbaar voor Chinese invloeden”
Het Chinese 5G-netwerk
Ondertussen woedt er in Europa een discussie over de komt van een 5G-netwerk dat aangeboden zou worden door het Chinese Huawei. De Verenigde Staten hebben Europa al gewaarschuwd voor Huawei, met het 5G-netwerk zou China mogelijk gemakkelijk cyberspionage in Europa kunnen plegen. Hier is echter geen hard bewijs voor.
Wel kunnen we stellen dat China een land is, waar het recht op privacy van de bevolking met voeten wordt getreden. De uitrol van een sociaal-kredietsysteem toont hoe China op grote schaal – met enorme hoeveelheden aan data – de bevolking probeert te controleren. Met een puntensysteem zou ‘goed’ gedrag beloond worden en ‘slecht’ gedrag worden bestraft. Burgers die de regels overtreden worden op een groot scherm getoond, krijgen geen subsidies meer of komen tot de ontdekking dat ze geen vliegticket meer kunnen boeken.
Maar wat is dan precies ‘goed’ of ‘fout’? De burgers die volgens de communistische partijlijn leven en nooit door een rood stoplicht lopen, zullen geen last hebben van het nieuwe systeem. Maar wat zal er gebeuren wanneer een surveillancecamera Oeigoeren in de buurt van een moskee registreert? Inmiddels zitten er bijna een miljoen Oeigoeren in Chinese werk- en heropvoedingskampen. In de Chinese surveillancestaat is geen ruimte voor bevolkingsgroepen met afwijkende niet-Chinese gewoontes. Het sociaal-kredietsysteem staat momenteel nog in de kinderschoenen, maar de uitgesproken ambities vertellen ons iets over de verontrustende taak die de Chinese overheid aan data-technologie toedicht. We moeten ons afvragen of een land, dat op deze wijze met date-technologie omgaat, het juiste land is om ons te voorzien van een 5G-netwerk.
De rol van de Europese Unie
We kunnen achteroverleunen en hopen dat de Chinese overheid als barmhartige Samaritaan bereid is om de Grieken, Italianen en Portugezen te helpen in ruil voor handel op basis van een gelijkwaardige uitgangspositie. De Europese Unie kan echter ook de rol vervullen van beschermheer tegen imperialistische invloeden van buitenaf. Om te voorkomen dat de Zuid-Europese lidstaten, die economisch sterk verzwakt zijn, niet ten prooi vallen aan China’s investeringsdrang, moet er een duidelijk Europees antwoord worden geformuleerd op China’s langetermijnstrategie.
“De Europese Unie kan ook de rol vervullen van beschermheer tegen imperialistische invloeden van buitenaf.”
Er moet een daadkrachtig besluit komen over de 5G-politiek: wat zijn de gevaren en in hoeverre houden we een eerlijke concurrentiepositie voor andere telecomproviders in stand? Moet de Europese Unie niet ingrijpen bij een Chinese miljardeninvestering? Alleen een overkoepelende Unie is in staat om de kortetermijnbelangen van de lidstaten te overstijgen en rekening te houden met onwenselijke imperialistische invloeden.
Wanneer daalt het besef neer dat de Europese Unie naast interne markt ook moet opereren als internationale macht die de interne markt en democratie beschermt? Alleen wanneer de Europese Unie kan bewijzen dat het daartoe in staat is, kan het economisch kwetsbare staten weerbaar maken tegen imperialistische invloeden van buitenaf.
Laten we niet wegkijken voor wat er gebeurt in verschillende Afrikaanse- en Zuid-Europese landen. Na de Eeuw der Vernedering volgt er voor China momenteel een Eeuw van Wederopstanding. Laten we zorgen dat dat niet ten koste gaat van onze westerse waarden, democratie en rechtsstatelijkheid. Europa moet waakzaam zijn.
Illustratie: Renée van den Kerkhof
